Zorgen voor een ander: Het belang van wils- en handelingsbekwaamheid

Waarom wils- en handelingsbekwaamheid belangrijk zijn

Stel je voor dat een naaste niet langer zelfstandig beslissingen kan nemen over persoonlijke of financiële zaken. Het is essentieel om te weten of en in welke mate degene voor wie je zorgt nog in staat is om deze besluiten te nemen. Wilsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid beïnvloeden direct het vermogen om rechtsgeldige handelingen uit te voeren en de controle over eigen leven te behouden.

Het verschil

Handelingsbekwaamheid en wilsbekwaamheid zijn twee verschillende begrippen, hoewel ze vaak met elkaar in verband worden gebracht.

Handelingsbekwaamheid heeft betrekking op het vermogen van een persoon om juridisch bindende handelingen te verrichten, zoals het sluiten van contracten, het doen van financiële transacties, enzovoort. Deze bekwaamheid kan variëren afhankelijk van de wetgeving en de context.

Wilsbekwaamheid heeft betrekking op het vermogen van een persoon om weloverwogen beslissingen te nemen over specifieke aspecten van zijn of haar leven, zoals medische behandelingen, financiën of persoonlijke zaken. Een persoon kan dus handelingsbekwaam zijn in het algemeen, maar op bepaalde momenten of gebieden niet wilsbekwaam, bijvoorbeeld als gevolg van een tijdelijke verwarring, psychische aandoening, of andere factoren.

In de praktijk wordt bij medische beslissingen en sommige juridische kwesties vaak de nadruk gelegd op de beoordeling van wilsbekwaamheid op specifieke momenten en in specifieke contexten, terwijl handelingsbekwaamheid breder kan worden toegepast op verschillende levensgebieden.

Vaststellen van bekwaamheid

Wie beslist nu of je naaste nog wils- of handelingsbekwaam is? Dit is een specialistische taak, vaak voorbehouden aan professionals. Wanneer bijvoorbeeld een notaris eraan twijfelt of degene die een levenstestament wil opstellen, kan hij een onafhankelijke arts vragen hierover een beoordeling te doen. Ook wanneer je hierover binnen de familie duidelijkheid wil, kun je zo’n VIA arts inschakelen.

Bij handelingsbekwaamheid zal in de meeste gevallen een kantonrechter optreden, deze legt dan (tijdelijk, geheel of gedeeltelijk) bewindvoering, mentoring of curatele op.

Een diagnose, bijvoorbeeld van de ziekte van Alzheimer, kan nooit automatisch leiden tot wils- of handelingsonbekwaamheid. Elke situatie wordt op het moment en individueel beoordeeld.

Hoe gaat het in zijn werk?

Het is altijd verstandig met de familie en/of naasten over een situatie na te denken dat wilsonbekwaamheid aan de orde kan zijn. Je kunt vooraf bespreken welke wensen je naaste heeft en dit vastleggen. Zorg dat je deze wensen niet geheim houdt, als het nodig is dat iemand anders de wensen van je naaste moet uitvoeren, is het prettig als het breed bekend is wat die wensen zijn.

Wie kan mijn naaste vertegenwoordigen?

Je naaste kan via een levenstestament iemand aanwijzen om namens hem te handelen als hij dat zelf niet meer kan. Deze vertegenwoordiger mag met het levenstestament in de hand bij banken handelen, maar ook bij het Zorgkantoor voor de Wlz. Lees hier meer over wat je kan regelen.

Je kan ook een formele vertegenwoordiger door de rechtbank (kantonrechter) laten aanstellen. Dit kan een mentor zijn, deze beslist over zorgzaken, een bewindvoerder, die beslist over financiële en juridische zaken of een curator, die over beide zaken beslist. Een rechter zal altijd met de naaste familie bespreken wie het best een dergelijke rol op zich kan nemen, dat mag familie zijn, maar kan ook een onafhankelijk iemand.

De vertegenwoordiging is altijd aan veel controle en regels gebonden, zo mag bijvoorbeeld een vertegenwoordiger nooit een huis verkopen of een behandeling afdwingen.

Hoe verder te gaan

Het is belangrijk om het onderwerp vroegtijdig aan te snijden en gesprekken te voeren over wensen en behoeften. Dit voorkomt verwarring en conflicten op een moment dat jouw naaste misschien niet meer wilsbekwaam is.